Data als bondgenoot: samen sturen op betere jeugdzorg

Het versterken van datagedreven sturing is een kernambitie van de Hervormingsagenda Jeugd. Gemeenten staan daarbij voor een complexe opgave: hoe vertaal je data naar beter beleid, zonder te verzanden in abstracte informatie of nóg meer administratieve lasten?

In veel gemeenten blijft data nog hangen in grote Excel bestanden of losstaande dashboards. Maar het kán anders. Op meerdere plekken in het land zijn er al goede voorbeelden van hoe gemeenten met data werken. Het uitgangspunt hierbij blijft altijd de kwaliteit van de jeugdzorg. Door slim en samenhangend te werken met data ontstaat er juist meer ruimte voor efficiënte besluitvorming, meer regie op de inhoud en minder bureaucratie.

Samenwerking als succesfactor

Een praktijkvoorbeeld dat eruit springt, is de Serviceorganisatie Jeugd Zuid-Holland Zuid (ZHZ). Namens tien gemeenten is de organisatie verantwoordelijk voor onder andere het inkopen en contracteren van de regionale zorgmarkt en informatiemanagement. Zij laten zien dat datagedreven werken niet alleen draait om techniek, maar juist ook om mensen. De sleutel? Samenwerking.

Steeds vaker krijgen beleidsmakers de opdracht om data te vertalen naar strategisch advies en beleid, zonder ondersteuning. Terwijl werken met data juist expertise vraagt, zodat de data gezámenlijk effectief geduid kan worden. In Zuid-Holland Zuid is werken met data daarom geen apart, ‘extra’ project, maar onderdeel van de dagelijkse praktijk. Er zijn korte lijnen met dataspecialisten die de gemeenten in de regio goed kennen. Ze zijn geen losstaande analisten in ‘hun eigen hokje’, maar betrokken en benaderbare collega’s die aansluiten bij overleggen, meedenken met beleidsmakers én in verbinding staan met het lokale veld.

Ook Meerinzicht werkt voor de gemeenten Ermelo, Harderwijk, Zeewolde en Nunspeet efficiënt met data: de werkwijze is verwerven in het beleidswerk. De samenwerking is de sleutel tot succes. Elke zes weken maken een data-analist en een beleidsadviseur samen een factsheet met daarin o.a. trends in de instroom, uitstroom en kosten. De belangrijkste vervolgstap: gezamenlijke duiding van de cijfers samen met een medewerker van de toegang en een contractmanager. Ook het meenemen van de portefeuillehouders Jeugd in de factsheet en de duiding is cruciaal.

Gedeelde verantwoordelijkheid

De les uit deze aanpak is helder: Maak van data een gedeelde verantwoordelijkheid. Investeer in het samen optrekken van dataspecialisten, beleidsmakers en het lokale veld. Alleen samen kunnen zij doeltreffend de signalen uit de praktijk duiden en vertalen naar de juiste strategische keuzes.

Tip: Organiseer maandelijkse bijeenkomsten gegeven door dataspecialisten, voor beleidsmakers en lokale veldmedewerkers. Dit helpt om een cultuur van samenwerking en nieuwsgierigheid naar datagedreven werken aan te wakkeren.

Datagedreven werken in de praktijk: 5 inzichten

1. Binnen de P&C cyclus worden beleidsmakers en bestuurders op de hoogte gebracht van kosten, maar vaak komt die informatie net te laat. Door actuele dashboards zijn er geen verassingen meer en zijn ontwikkelingen het hele jaar door richting de raad stevig te onderbouwen aan de hand van cijfers.
2. Datagedreven werken geeft de mogelijkheid om gericht producten, werkwijzen en kosten met andere gemeenten in de regio te vergelijken. Zo kunnen gemeenten gemakkelijker van elkaars aanpak te leren en daarmee de doeltreffendheid van hun aanbod verhogen.
3. Er hoeven er minder privacygevoelige gegevens gemaild te worden dankzij dashboards die up-to-date zijn en goed aansluiten bij de lokale vraagstukken. Dit is een winst in tijd én privacy- gerelateerde risico’s. De informatie is actueel, betrouwbaar en direct toegankelijk binnen veilige kaders.
4. Samenwerken met data-analisten en privacy officers biedt beleidsmakers en lokale veldmedewerkers de mogelijkheid om in volle openheid gezamenlijk te reflecteren op cijfers. Zonder dat de privacy van cliënten in het geding komt vormt data een brug tussen praktijk en beleid.
5. Incidentele en structurele kosten kunnen goed van elkaar worden onderscheiden. Handig, want incidentele kosten in de jeugdzorg kunnen hoog oplopen binnen een gemeente. Verbeterd zicht hierop zorgt dat gemeenten gerichter kunnen begroten.

Data creëert de ruimte voor waar het om gaat: betere zorg bieden

Binnen de uitgangspunten van de Hervormingsagenda Jeugd- effectief, samenhangend, betaalbaar– is data de bondgenoot die gemeenten geeft wat ze nodig hebben: regie en handelingsperspectief. En dat doet data niet als doel, maar als een middel. Het vereist samenwerking om niet blind te sturen op cijfers en sámen betekenis te geven aan informatie. Zo ontstaat er ruimte voor waar het om gaat: passendere zorg, minder systeemdruk en meer focus op de leefwereld van kinderen en gezinnen.