De Tweede Kamer heeft de wetswijziging Participatiewet in Balans op 22 april 2025 aangenomen. Daarmee is het wetsvoorstel naar de Eerste Kamer. De beoogde invoeringsdatum is 1 januari 2026. Hier lees je puntsgewijs de belangrijkste veranderingen.
1. Aanvragen en toekennen bijstand
-
Aanvragen worden eenvoudiger: digitaal via DigiD, identificatie mag met rijbewijs.
-
Gemeenten mogen uitgaan van bekende gegevens bij herhaalde aanvragen (binnen 12 maanden).
-
Bijstandsaanvragen kunnen tot drie maanden met terugwerkende kracht worden toegekend.
-
Gemeenten kunnen ambtshalve de individuele inkomenstoeslag toekennen.
-
Motie aangenomen om minimaregelingen te versimpelen en onderlinge verschillen te verkleinen.
2. Maatschappelijke participatie
-
De maatschappelijke participatie vervangt de sociale activering en de tegenprestatie.
-
Deelnemers mogen dit zelf vormgeven zolang het werk niet verdringt of arbeid belemmert.
-
Mogelijk komt er later een aparte regeling voor mensen die niet meer kunnen werken.
-
Motie aangenomen om sociaal ontwikkelbedrijven toekomstbestendig te maken.
3. Taaleis
-
Blijft behouden, ondanks eerdere plannen om deze te schrappen.
-
Gemeenten krijgen ondersteuning bij het taalaanbod; handhaving wijzigt.
4. Zorg en mantelzorg
-
Samenwonen vanwege zorgbehoefte leidt niet automatisch tot een gezamenlijke huishouding.
-
De kostendelersnorm vervalt tijdelijk bij intensieve zorg.
-
Niet-formele mantelzorg telt niet meer als ‘betaald werk’, dus geen uitkeringskorting.
5. Jongeren
-
De 4-weken zoektermijn blijft, met uitzonderingen voor kwetsbare jongeren.
-
Jongeren krijgen toegang tot uitstroompremie en inkomensvrijlating.
-
Het Bouwdepot voor kwetsbare jongeren mag voorlopig doorgaan; nieuw beleid wordt ontwikkeld.
6. Jongmeerderjarigen
-
Hogere norm wordt algemene bijstand (90% van het netto minimumloon voor 18-jarigen).
-
Gemeenten mogen hiervan afwijken, maar niet boven de 21+-norm.
7. Partner zonder recht op bijstand
-
Norm wordt gelijk aan alleenstaande of alleenstaande ouder (met ALO-kop uit het kindgebonden budget).
-
Bij jongmeerderjarigen telt leeftijd van de niet-rechthebbende partner niet mee.
8. Betaalmoment en middelen
- Het wordt mogelijk om via een AMvB het betaalmoment van bijstand te reguleren.
-
Giften en kostenbesparende bijdragen tot €1200 per jaar vrijgesteld.
-
Bijdragen van voedselbanken tellen niet mee als inkomen.
-
Inkomen wordt verrekend zodra iemand erover kan beschikken.
-
Vakantiegeld wordt anders verrekend, zodat inkomens stabieler blijven.
9. Inkomensverrekening
-
Inkomsten kunnen direct via polisadministratie worden verrekend.
-
Gemeenten mogen bij schrijnende inkomensverrekeningen bijspringen via een bufferbudget (€1000 per jaar) om werk te stimuleren.
10. Inkomensvrijlating
-
Vereenvoudigd naar één regeling: 15% van het inkomen tot aan de bijstandsnorm (25% voor gepensioneerden).
-
Vrijlating geldt 12 maanden, verlenging mogelijk.
-
Gunstigere bestaande regelingen blijven voorlopig gelden.
11. Sancties en terugvordering
-
Verplichte korting van 100% vervalt; gemeenten stellen zelf maatregelverordening vast.
-
Boetes mogen worden aangepast op basis van het evenredigheidsbeginsel.
-
Motie aangenomen om anonieme kliklijnen te ontmoedigen.
Het vervolg
Deze aanpassing van de Participatiewet is onderdeel van een breder traject:
- Spoor 2: herziening van de wet op basis van
- een realistisch mensbeeld
- het ondersteunen en versterken van de intrinsieke motivatie
- het bieden van een passend perspectief op participatie
- een toereikend sociaal minimum
- een doelmatig, maar ook voorspelbaar en begrijpelijk vangnet.
-
Spoor 3: professionalisering van de uitvoering.
