De wachtlijsten in de jeugdzorg zijn lang, dat is al jaren een punt van zorg. Volgens onderzoek wachten kinderen gemiddeld 10 maanden voordat ze hulp krijgen. Wat betekent dit voor de jeugdprofessional?
In mijn twintig jaar in het jeugddomein heb ik veel veranderingen gezien. De kwaliteit van zorg is verbeterd en we begrijpen meer over het gedrag en de toedracht van de problematiek waar jongeren en hun opvoeders mee te maken krijgen. Ondanks deze kennis neemt het aantal jongeren dat hulp zoekt alleen maar toe, met enorme wachtlijsten tot gevolg.
Toch is deze situatie niet nieuw. Wachtlijsten, of anders gezegd werkvoorraad, zijn er altijd geweest. Ook twintig jaar geleden al. In het jeugddomein hebben we dat leren accepteren als iets wat er nu eenmaal bij hoort. Maar wanneer werkvoorraad verandert in druk, dan heeft dat wel effect op de belastbaarheid van de jeugdprofessional. Wanneer belastbaarheid en belasting uit balans raken is de kans groter dat wij in ons reptielbrein schieten. De belangrijkste taak van dit oudste deel van ons brein is overleven. Het zorgt voor vluchten, vechten en verstijven. Beter bekend als ‘Fight, Flight of Freeze’.
Fight, Flight of Freeze in de praktijk
Hoe ziet deze reactie vanuit het reptielenbrein er dan uit?
- Fight: het is logisch om harder te gaan werken, meer zaken op te pakken. Maar dit is slechts tijdelijk effectief en niet structureel. Ook gaat alle energie naar het werk en blijft er geen tijd over voor reflectie, innovatie en ontwikkeling.
- Flight: een droevig effect is dat jeugdprofessionals het vak verlaten waar ze ooit met passie voor hebben gekozen, omdat ze voelen dat ze deel uitmaken van een falend systeem.
- Freeze: de druk kan zo overweldigend zijn dat het voelt als een verstikkende lucht, zonder duidelijk doel voor ogen. Hierdoor raken professionals gefocust op hun eigen caseload en het behouden ervan.
Houd je hoofd erbij
Als je deze reflexen op het werk en de wachtlijst herkent, is het belangrijk om dit bespreekbaar te maken. Ga samen met collega’s en de organisatie op zoek naar oplossingen. Gelukkig bestaat ons brein naast het reptielenbrein (veiligheid) ook uit het zoogdierenbrein (emotie) en het menselijk brein (ratio). Daarmee zijn we in staat rationele beslissingen te nemen. Misschien zit de oplossing in het heroverwegen van prioriteiten, het implementeren van efficiëntere werkprocessen of het creëren van een ondersteunende werkomgeving. Daarnaast kunnen medewerkers getraind worden om bewust hun gedrag te beïnvloeden.
Innovatieve aanpak
Ondersteuning, innovatieve oplossingen en beleidsinterventies zijn nodig om veerkracht en welzijn te waarborgen. Een voorbeeld van zo’n innovatieve aanpak is de inzet van studenten Psychologie van de Universiteit Tilburg als studentondersteuner voor specialisten. Zij verlichten het werk van de behandelaars, waardoor er meer ruimte en focus komt op complexere zorg. Zowel client als behandelaar zijn positief over deze aanpak.
Een andere mogelijkheid om innovatie naar binnen te halen is de inzet van externe experts. Naast de inzet om wachtlijsten te verminderen en werkdruk te verlichten brengen zij veel kennis mee. Kennis uit andere disciplines of andere organisaties. Die innovatieve ideeën brengen zij mee om de kwaliteit van zorg te verbeteren.
Hoe de innovatie ook tot stand komt; het is cruciaal om de jeugdhulpverlening te versterken en de druk op medewerkers te verlagen.
