Aanleiding
Er is sprake van een enorme woningnood in Nederland: tot 2030 moeten ruim 900.000 nieuwe woningen worden gebouwd om aan de woonvraag te voldoen[1]. Het tekort aan woningen raakt iedere inwoner, maar heeft extra impact op de kwetsbare doelgroepen. Denk hierbij aan dak- en thuislozen, aan cliënten die uitstromen uit een instelling van beschermd wonen of de jeugdzorg, mensen die een eigen woning zoeken na een scheiding of jongeren die op zichzelf willen gaan wonen. Deze kwetsbare doelgroepen ervaren veel moeite om een eigen woning te verkrijgen, terwijl dit essentieel is voor herstel en participatie. Daarnaast zorgt het woningtekort ervoor dat dure intramurale plekken onnodig lang bezet worden gehouden.
In het adviesrapport van Ter Haar[2] (2021) dat is opgesteld door een coalitie van vijf ministeries, VNG, AEDES en de G4 en G40, wordt onderschreven dat er dringend tot een oplossing moet worden gekomen om kwetsbare doelgroepen te huisvesten. Daarin pleit men onder andere voor een betere benutting van de bestaande woningvoorraad. Wyzer heeft recentelijk met een gecombineerd team vanuit het Ruimtelijk en Sociaal Domein een onderzoek gedaan voor een regio betreffende het effectief benutten van de bestaande woningvoorraad. Onze adviseurs Bob Vroom, Merel Huisman, Janoe Musch en Larissa Willemse delen deze kennis in dit artikel.
Actuele problemen op het gebied van wonen voor kwetsbare doelgroepen
- Diverse kwetsbare doelgroepen vissen uit dezelfde vijver van sociale huurwoningen
Veel gemeenten werken met regelingen om kwetsbare doelgroepen aan een woning te helpen, zoals urgentieregelingen en spoedzoekersregelingen. Dit biedt hun voorrang op een woning. Echter, de inzet van deze regelingen is niet voldoende. Vaak komt de doelgroep wel in aanmerking voor één of meerdere regelingen, maar de beschikbaarheid van sociale huurwoningen is essentieel voor het succesvol inzetten van deze regelingen. Al deze regelingen vissen uit dezelfde vijver van goedkope kleinschalige woonruimten: de sociale verhuur. Hierdoor loopt de wachttijd voor de regelingen en voor de normale sociale verhuur verder op.
- Juridische en planologische drempels
Als er al passende woningen beschikbaar zijn, zijn deze vaak niet inzetbaar voor mogelijkheden zoals woningdelen, woningsplitsen, kamerverhuur en wooninitiatieven (zoals Kamers met Aandacht of Parentshouses). Dit komt ten eerste door stringente regelgeving. De bestemmingsplannen bevatten vaak strikte regels omtrent het verbouwen van een woning tot meerdere woningen of woonruimtes en het delen van woonruimtes door mensen die gezamenlijk geen huishouden vormen. Ten tweede brengt het huisvesten van meerdere personen in een woning planologische problematiek met zich mee zoals parkeeroverlast en verstening bij het realiseren van meer woonruimte (schuurtjes, uitbouwen en dakkapellen). Dit kan leiden tot ophef en weerstand van buurtgenoten, hetgeen een politieke drempel kan vormen om dergelijke wooninitiatieven wel of niet toe te staan.
- Toenemende kwetsbaarheid in de wijk
Kwetsbare doelgroepen worden vaak geconcentreerd geplaatst in wijken met veel corporatiewoningen. De afgelopen jaren is de leefbaarheid in deze wijken afgenomen, blijkt uit onderzoek van RIGO Research en Advies, uitgevoerd in opdracht van Aedes[1]. De onderzoekers concluderen dat er een directe relatie bestaat tussen een toename van bewoners met persoonlijke problemen en een verslechtering van de leefbaarheid. In buurten die voor meer dan twee derde uit sociale huurwoningen bestaan, stromen veel mensen in met lage inkomens. Bij deze groep komen psychische problemen, fysieke gezondheidsproblemen of een lichte verstandelijke beperking vaker voor. Daarnaast daalt door de ambulantisering van de GGZ het aantal plekken in zorg- en GGZ-instellingen, waardoor meer kwetsbare inwoners zelfstandig wonen. Hierdoor ontstaat er extra sociale druk in de wijk, terwijl de draagkracht om (kwetsbare) medebewoners op te kunnen vangen al sterk onder druk staat.
- Kostendelersnorm
De kostendelersnorm gaat uit van het principe dat iemand lagere woonlasten heeft als er meer volwassen personen (> 21 jaar) in de woning wonen. De woonkosten kunnen dan gedeeld worden waarop de gemeente een korting toepast op de bijstandsuitkering. Gevolg is dat in sommige (kwetsbare) gezinnen ervoor wordt gekozen om een jongere vanaf 21 jaar niet meer thuis te laten wonen, vaak zonder mogelijkheid tot andere huisvesting. Vanwege de lange wachttijden voor sociale verhuur zitten jongeren vaak in deze periode zonder officieel adres, waardoor ze onder andere niet legaal kunnen werken en geen zorgverzekering kunnen afsluiten.
[3] https://www.aedes.nl/artikelen/klant-en-wonen/wijkaanpak-en-leefbaarheid/wijkaanpak/woningcorporaties-grotere-tweedeling-leidt-tot-nieuwe-achterstandswijken.html
Oplossingen voor de korte termijn
Uit bovenstaande blijkt dat er veel drempels zijn om kwetsbare doelgroepen te huisvesten waarbij de grootste drempel het tekort aan (sociale) huurwoningen is. De ambitie van bouwen, bouwen en bouwen is een oplossing op de lange termijn. Op de korte termijn moeten gemeenten andere oplossingen inzetten:
De kracht van Wyzer
Verbinding tussen het Ruimtelijk en Sociaal Domein is essentieel bij het realiseren van deze oplossingen. Aan de ruimtelijke kant is het belangrijk om richtlijnen op te stellen voor het omgaan met ruimtelijke randvoorwaarden (zoals parkeerdruk en vergunningverlening) en aan te sluiten bij de Omgevingswet. Aan de sociale kant is het belangrijk om inzicht te krijgen in de doelgroep en de woonbehoeften en om richtlijnen op te stellen voor het omgaan met sociale randvoorwaarden (zoals de kostendelersnorm). Doordat Wyzer onder andere expertise heeft op het gebied van zowel het Ruimtelijk als Sociaal Domein, kunnen wij een integrale aanpak aanbieden voor bovenstaande oplossingen. Een expertiseteam Wonen en Zorg is constant bezig met dit onderwerp, onder andere door het opstellen van een woonbehoefteanalyse.
Spreken bovenstaande oplossingen u als gemeente aan en wilt u een vrijblijvend gesprek? Neem dan contact op met Larissa Willemse, Managing Consultant bij Wyzer Advies via 06 12 07 13 79 of lwillemse@wyzer.nl.
